Teatr

Szukając sposobów na swoją pracę, w 2012 roku założyłem i przez wiele lat prowadziłem specjalnie dla moich podopiecznych z Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego nr 4 przy ul. Dolnej 19 w Warszawie Teatr Moralnego Niepokoju. Był on inspirowany filozofią Sokratesa, a jego celem było rozwijanie kompetencji społecznych i etycznych u "młodych gniewnych". Wierzę, że teatr rozwija sprawność intelektualną, wyobraźnię i daje możliwość pogłębionej refleksji nad życiem.

TMN różni się od zwykłego teatrzyku szkolnego, gdzie są papierowe kostiumy i dekoracje. W naszym repertuarze widz nie znajdzie też Sofoklesa, Szekspira, Mrożka, Gombrowicza czy innych wybitnych dramaturgów. Gramy spektakle, które są pisane ze szczególnym uwzględnieniem problemów życiowych aktorów, czyli wychowanków placówki resocjalizacyjnej. W swoich sztukach staram się dotykać spraw bliskich moim wychowankom, np. trudności w relacjach z rodziną, pogoń za łatwymi przyjemnościami, przemoc itp.

TMN szuka odpowiedzi o granice między złem a dobrem. Nie chcemy bawić, chcemy niepokoić. TMN powstał po to, by naprawiać zło na świecie.

Do tej pory zrealizowaliśmy 6 autorskich spektakli, w których chłopcy grają wręcz samych siebie.

Jeszcze w 2012 roku, gdy prowadziłem Grupę Teatralną "MOSPAN" zrealizowaliśmy jedno przedstawienie metodą dramy pt. "Rozmowy z ojcem".

Chłopcy zagrali „Rozmowy z ojcem” w areszcie śledczym na warszawskim Służewcu. Po ostatniej scenie zapadła totalna cisza. Wielu z tych mężczyzn na widowni to zapewne właśnie tacy ojcowie jak w spektaklu – nieobecni, pijący, przemocowi. Niejeden zobaczył też pewnie siebie sprzed lat w postaciach synów. Wiadomo, osadzeni nie są wylewni, a jednak podchodzili gratulować chłopakom.

'Wyspa'
zdjęcie: Maciek Jaźwiecki
Wyborcza.pl

Chcę żyć

Dwa ostatnio zrealizowane spektakle są mi szczególnie bliskie, może dlatego, że są najbardziej dojrzałe, jak na kogoś kto nie ma wykształcenia teatralnego. „Chcę żyć” z 2018 roku opowiada o agresji powodowanej homofobią.

Spektakl był dedykowany 14-letniemu Kacprowi, który odebrał sobie życie z powodu, że był poniżany za wygląd i zachowanie.

Grupa nastolatków dokucza koledze z klasy, bo jest wrażliwy, delikatny, nie ubiera się tak jak inni. Chciałem w ten sposób dotknąć problemu, z którym borykamy się w Polsce od wielu lat. Dodatkowo dużą trudnością było przekonanie chłopców do udziału w tym przedstawieniu. Jednak każdy spektakl jest poprzedzony godzinami warsztatów, rozmów, projekcji filmów na temat, jaki jest w nim poruszany. I tak tu rozmawialiśmy o tolerancji, szacunku, o homoseksualizmie i oczywiście o homofobii. "Chcę żyć" - to nasz protest przeciwko wykluczeniu i nietolerancji i jednocześnie manifest walki o godne życie.

Spektakl był niezwykłym doświadczeniem pedagogicznym. Oto wychowankowie placówki poruszają widzów do łez nad losem nastolatka posądzonego o homoseksualizm (widz nie wie do końca, czy nim był). Edukacja moralna jest ważną częścią resocjalizacji i pedagogiki, dla mnie ważne jest, by nie była tylko kolejną historyczną dyscypliną, ale autentyczną częścią życia ucznia − teatr idealnie nadaje się do tego celu.

Dzięki temu projektowi zostałem nominowany do Nagrody Ireny Sendlerowej za naprawianie świata, która jest skierowana do nauczycieli, którzy uczą i wychowują w duchu tolerancji. Dla Teatru Moralnego Niepokoju jest to chyba jedna z najważniejszych nagród - bo od początku chcemy zmieniać świat i siebie na lepsze.

Otrzymaliśmy też jako placówka (również dzięki innym projektom moich współpracowników) Nagrodę im Marka Edelmana.

Pracę wychowawcy łączę z drugą pracą, która jest dla mnie jednakowoż ciekawa i ważna – pracą nauczyciela filozofii i filozofii społecznej w liceum przy Młodzieżowym Ośrodku Socjoterapii nr 1 SOS w Warszawie. Mimo że jest to zajęcie głównie dydaktyczne, to równie ważne, bo rozwijające kompetencje intelektualne, ale i też społeczne. Szkoła i uczniowie są wyjątkowi, przez co praca jest dla mnie nie tylko wyzwaniem, ale i fantastyczną przygodą. Uwielbiam prowokować na lekcji do dyskusji.

Filozofia zresztą jest sporą częścią mojego 41-letniego życia. Po uzyskaniu magisterki na UMCSie w Lublinie, skończyłem pedagogikę resocjalizacyjną i od tego czasu łączę w pracy zawodowej obie dyscypliny. Później ukończyłem podyplomówkę z arteterapii, ponieważ włączyłem do tego duetu sztukę teatralną.

Sztuki walki

Nigdy bym nie zainteresował się filozofią, pedagogiką, a nawet terapią przez sztukę, gdyby nie moja życiowa pasja - sztuki walki, które uprawiam od 25 lat. Gdy byłem dzieckiem, mieszkałem w małej miejscowości niedaleko Łukowa, Ruda gm. Krzywda. Marzyłem, by trenować karate. W jednej ze zdobytych książek przeczytałem, że karate to nie tylko walka, to też filozofia. Czym jednak jest filozofia? No i zaczęło się, jedna, druga książka i wiele kolejnych, wreszcie sprawa znalazła swój finał na studiach filozoficznych. (A w podstawówce nie byłem ani dobrym uczniem, ani ulubieńcem nauczycieli - tu mógłbym napisać długą historię, jak dzięki marzeniom i dobrym nauczycielom "narodziłem" się ponownie).

Wracając do sztuk walki, jestem trenerem Tang Soo Do, w którym posiadam 5 dan (czarny pas piątego stopnia) i 1 dan w kickboxingu. Przez wiele lat prowadziłem klub w Puławach, wychowując wielu mistrzów Polski. Od 2004 roku jestem liderem Tang Soo Do a w 2007 założyłem Polską Federację Tang Soo Do, której od początku jestem prezesem. W tym czasie mnie i moim współpracownikom udało się zorganizować 8 edycji Mistrzostw Polski, wiele turniejów mniejszej rangi oraz dwie wyjątkowe imprezy. Pierwszą w 2009 roku był World Cup Tang Soo Do w Polsce, na którym startowali zawodnicy z Grecji, USA, RPA, Anglii i.in. Zaś, gdy pandemia COVID 19 zamknęła nas w domach, wiosną 2020 zorganizowaliśmy Wirtualne Mistrzostwa Świata Tang Soo Do, które zgromadziły ponad 400 zawodników z 20 krajów. To była nasza odpowiedź nie tylko na potrzebę sportu, ale też na konieczność zadbania o higienę umysłu i jedność w obliczu globalnej katastrofy. Oderwanie się na chwilę od codziennych pandemicznych trosk i skupieniu się na rywalizacji międzynarodowej dało wielu osobom namiastkę normalności.

Czym jest Tang Soo Do? To koreańska sztuka walki, której najsłynniejszym zawodnikiem jest aktor Chuck Norris. Znaczy dosłownie „droga chińskiej ręki [Tang]”. Dla mnie najważniejsze jest słowo „do”, które znaczy, że jest to sztuka walki a nie tylko sport. Sport sam w sobie ma wiele walorów wychowawczych i motywuje do pracy, ale sztuka walki mówi: twoim największym przeciwnikiem jesteś ty sam, walcz sam ze sobą a nie z innymi, pokonuj swoje słabości i szanuj drugiego człowieka. To staram się przekazywać moim studentom. Sztuka walki jest dla mnie pasją, która, mimo że nie jestem już młodzieniaszkiem, daje mi motywację do pracy nad swoim ciałem (a filozofia nad umysłem).

Mój mistrz mówił:

Zostaw więcej niż otrzymałeś

Staram się tak żyć i inspirować innych do tego samego. Wiem, że nie dam innym za dużo, jeśli sam nic nie mam, dlatego muszę ciągle pracować nad sobą. Marzę o sprawiedliwym kraju, uczciwym społeczeństwie, kocham ludzi z pasjami, szanuję pracowitych i inteligentnych społeczników. Tęsknię za powszechną tolerancją i empatią. Jest jeszcze tyle do zrobienia w naszym kraju.

Więcej o Teatrze Moralnego Niepokoju można przeczytać w publikacjach dostępnych w Internecie np.  Tolerancja na żywo – edukacja moralna na teatralnych deskach, Casting na aktorów robi mi sąd rodzinny. Teatr Moralnego Niepokoju w ośrodku wychowawczym,  wykład Teatr jako metoda arteterapeutycza w pracy z młodzieżą niedostosowaną społecznie. Na YouTube można zobaczyć spektakle, a na Facebooku obserwować stronę Teatru.

A tu jest strona Tang Soo Do Polska na Facebooku.

Zdjęcia niepodpisane nazwiskiem autora pochodzą ze stron FB.

Sporo osób pracuje na etacie wychowawcy. Ma go/ją każda klasa szkolna; są w domach dziecka i poprawczych, w aresztach, w internatach i w wielu innych miejscach/instytucjach zajmujących się dziećmi i młodzieżą. Nie wszyscy, nie wszystkie, a może tylko nieliczni z nich są jednoczenie WYCHOWAWCAMI.

Najgenialniejszy z nich, Janusz Korczak, pisał:

"Wychowawca, który nie wtłacza, a wyzwala, nie ciągnie, a wznosi, nie ugniata, a kształtuje, nie dyktuje, a uczy, nie żąda, a zapytuje, przeżyje wraz z dzieckiem wiele natchnionych chwil, łzawym wzrokiem nieraz patrzeć będzie na walkę anioła z szatanem, gdzie biały anioł tryumf odnosi (…) Dziecko chce, by je traktować poważnie, żąda zaufania, wskazówki i rady. My odnosimy się do niego żartobliwie, podejrzewamy bezustannie, odpychamy nierozumieniem, odmawiamy pomocy”.

(Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie).

Marcin Kostyra jest WYCHOWAWCĄ. Opowiadając o występach założonego przez niego Teatru Moralnego Niepokoju, w którym chłopcy z Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego grają samych siebie, przyznaje: Najwięcej radości sprawiło mi patrzenie, gdy dzieci, które sąd rodzinny uznał za zdemoralizowane, kruszą serca i wzbudzają łzy wzruszenia u widzów. Marcin jest też filozofem, nauczycielem etyki i filozofii. Za swoim mistrzem powtarza: Zostaw więcej niż otrzymałeś.

Dawanie jest cechą wspólną wszystkich Obywateli PRO.